Toekomstradio

De FM-frequentieveiling

De FM-frequentieveiling vond afgelopen augustus plaats. Tijdens deze veiling moesten radiozenders bieden op zogenoemde FM-kavels waar radiostations op kunnen uitzenden. Als je de hoogste bieder van een FM-kavel was, had je recht op een vergunning van twaalf jaar. Dat kan zomaar toekomstbepalend zijn, want mensen luisteren voornamelijk naar de radio via een FM-frequentie. De kans is dus groot dat je met de FM-kavel de meeste luisteraars bereikt. De radiozender kan op deze manier zijn luisteraars het beste aan zich binden voordat de overgang van FM naar DAB+wordt gemaakt.

Mocht je nog vragen hebben over de FM-veiling, klik dan op onderstaand artikel.

Nog een reden waarom je als radiozender een FM-frequentie wil bezitten: het verliezen van een FM-frequentie kan veel geld kosten. Hoe meer mensen luisteren, hoe groter het marktaandeel wordt en een groter marktaandeel levert meer reclame-inkomsten op. Met de kennis van nu weten we bijvoorbeeld dat SLAM! alleen nog in de Randstad te horen is via een FM-frequentie en verder doorgaat als digitale zender; een flinke en spannende verandering. Hieronder zie je de gehele nieuwe verdeling van de FM-frequenties.

Ondanks dat Herbert Visser, directeur van SLAM! en 100%NL, er zeker van was dat SLAM! een FM-frequentie kon behouden, is er toch een ander besluit genomen: "Er is besloten dat op de twee landelijke FM-vergunningen 100%NL en Radio Veronica worden uitgezonden. Omdat jongeren vooral online te vinden zijn is het logisch om te kiezen voor een online toekomst voor SLAM!", zegt Visser terugblikkend op de veiling. De jongerenzender SLAM! zal zich dus toch veel meer moeten focussen op radio via de digitale ether en online. Maar dat kan ook uitpakken als een goede voorbereiding op een toekomst met alleen maar digitale radio.

_{Herbert Visser is werkzaam voor SLAM! en 100%NL als directeur. Vanaf de tijd van de zendpiraten is Visser al aan wal om zijn kennis van de radio te delen met iedereen.}

Jongeren en radio

De eerste ontwikkeling die interessant is om op in te zoomen is hoe je de jonge luisteraar betrokken blijft houden in deze veranderende radiowereld. Het gaat hier immers om het toekomstige publiek, dus de radio moet de jongeren van nu nog een lange tijd bedienen. Maar bedient de radio deze groep nu ook? Oftewel, luistert deze groep nog wel naar de radio?

Een jongerenzender zoals SLAM! zal zijn luisteraars nu bijna alleen via de digitale ether en online kanalen moeten gaan bereiken. Bij uitstek een plek waar jongeren tegenwoordig te vinden zijn. Maar weten ze de radio ook nog wel te vinden? Het is volgens Liedeweij Hentenaar van Stichting Audify in ieder geval zeker dat deze doelgroep minder naar de lineaire radio luistert.

_{Liedewij Hentenaar is directeur bij de marketing organisatie Stichting Audify. Zij helpt adverteerders en bureaus om audio te laten werken voor hun merken.}

Dat Nederlandse jongeren tussen de 20 en 34 jaar minder naar de lineaire radio luisteren wordt ook bevestigd door het luisterdossier van Radiofreak. De website houdt al jarenlang een archief bij met de maandelijkse luistercijfers. In het archief kun je kiezen welke periode en welke doelgroep je met elkaar wil vergelijken. Kijkend naar het dagbereik in de periode jan-feb 2013 tot jan-feb 2022, valt een groot aantal dalingen op tussen alle radiostations. Daarbij gaat het om het aantal jongeren tussen de 20 en 34 jaar dat minstens tien minuten naar een station heeft geluisterd in de onderzochte periode. Sterker nog, het dagbereik stijgt maar bij 3 van de 21 deelnemende Nederlandse radiozenders.

Duidelijk is dat de radio een kleiner dagbereik heeft dan voorheen als het gaat om deze doelgroep. Ook het SCP ziet in 2018 al een daling in de tijd die jongeren naar de radio luisteren in deze doelgroep. Dit was in 2013 nog 1 uur en 59 minuten per dag en in 2018 al 1 uur en 23 minuten per dag. De cijfers van 2018 zijn hieronder weergegeven in de grafiek.

Jongeren, oftewel het toekomstige publiek, luisteren steeds minder lineaire radio en daarbij kun je je dus afvragen of ze de digitale radio wél aan gaan zetten. Maar het is eerst belangrijk om in kaart te zetten waarom deze groep minder luistert.

Georganiseerd leven helpt

Liedewij Hentenaar verdiept zich dagelijks in de behoeftes van audiogebruikers en daardoor weet ze ook wat deze jongeren graag zouden willen horen op de radio. Volgens haar neemt naast het lineair luisteren vooral de luistertijd af bij de jongeren tussen de 20 en 34 jaar: “De doelgroep luistert nog steeds, maar je ziet dat de luistertijden bij de doelgroep 50+ veel langer zijn, omdat die groep een georganiseerder leven heeft. Je ziet vaak op het moment dat mensen kinderen krijgen en een vaste woonplek hebben, dus het moment dat hun leven op orde is, dat de behoefte in hun leven ook verandert. Er wordt dan ook langer naar de radio geluisterd. Vooral het moment dat mensen een vaste baan hebben, is een populair moment om meer in te schakelen.“

Door het ongeorganiseerde leven van jongeren is het dus langer wachten totdat ze de radio langer aan laten staan. De jongeren benadrukken daarentegen, tijdens een kwalitatief onderzoek over de luisterbehoeftes, dat ze de radio meer op zichzelf zouden willen afstemmen. Ze zijn liever de baas over wanneer ze wat willen horen: "Ik denk dat wij een generatie zijn die juist heel erg geniet van de vrijheid. Als je even klaar bent met een podcast, kun je hem gewoon op pauze zetten en een andere keer verder luisteren", vertelt deelneemster Rosalin Deen. Kunnen radiozenders er dan op die manier voor zorgen dat de jongere generatie gaat luisteren?

Ben je geïnteresseerd in het gehele onderzoek over luisterbehoeftes? Klik dan hieronder.

Het personaliseren van de radio

Het personaliseren van de radio zou volgens de jongeren tussen 20 en 34 jaar helpen om ze langer en vaker de radio aan te laten zetten. In het onderzoek naar de luisterbehoeftes van jongeren komt naar voren dat de radio interessanter voor hen kan worden als ze zelf zouden mogen kiezen welke tracks er worden gedraaid. Een interessant punt om eens op door te vragen bij de jongerenzender NPO 3FM. Wat blijkt? Adjunct-zendermanager Chris Hartgers ziet het wel gebeuren: “Het zou kunnen dat je radio gaat begrijpen dat je iedere dag van Amsterdam naar Utrecht rijdt. Dit is een reis van veertig minuten. Stel dat je radio dan je favoriete programma van veertig minuten afspeelt, gecustomized op jouw reis.” Helemaal overgenomen worden door algoritmes kan volgens hem niet, omdat de radio emoties los kan maken bij de luisteraar en een verrassingsfunctie heeft.

_{Chris Hartgers ondersteunt als adjunct-zendermanager de zendermanager Menno de Boer. Hij houdt zich onder andere bezig met de zenderbrede evenementen en de vormgeving van de zender.}

Hentenaar ziet dit echter anders: “Mensen denken dat ze een radiostation op zichzelf willen afstemmen, maar juist de functie van verrast worden en dat een ander bepaalt wat jij hoort is belangrijk.” Ze legt hierna uit dat die personalisatie al bestaat met Spotify. “Waarom zoek je dat dan ook nog in radio?”, vraagt ze zich hardop af. Het collectief delen van een ervaring, dus samen luisteren en dezelfde informatie vergaren, is juist een heel belangrijk aspect binnen de radio.

Ze vindt daarom ook dat we nog terughoudend moeten zijn met de personalisatie van radio. In tegenstelling tot Hartgers, ziet ze zoiets niet gebeuren: “Ik denk dat mensen denken dat ze het willen, maar dat ze het eigenlijk helemaal niet willen”, licht Hentenaar toe. “Je zou wel, als dat technisch gezien zou kunnen, een keuze kunnen voorleggen aan de luisteraar: Liedje A of liedje B, welke wil je horen? Als je niet kiest, dan krijg je gewoon wat. Als je wel kiest, dan kun je dus kiezen tussen liedje A of B. Ik denk dat het op dat niveau wel zou kunnen, maar niet met algoritmes en dat soort dingen.”

Wat denk jij over dit onderwerp? Deel je mening in de onderstaande poll.

De toekomst voorspellen blijft lastig, maar uit de gesprekken met Hentenaar en Hartgers blijkt dat er in radioland al veel over het moderniseren van het medium wordt nagedacht. Toch blijft de kern van radio, namelijk het gevoel, de collectieve ervaring en de verrassingsfunctie, de boventoon voeren bij beide radiokenners. Daarmee kunnen we concluderen dat de personalisatie van de radio tot op zekere hoogte mogelijk is, maar dat de kernwaarden toch nog belangrijker zijn. Personalisatie is dus niet het antwoord op de vraag hoe radiozenders de nieuwe generatie radioluisteraars vast kunnen houden. Er zal een andere manier gevonden moeten worden om dit te realiseren en de toekomst van de radio te waarborgen.

Online radio uit Groningen

In Groningen denken ze al te weten wat er in de toekomst gedaan moet worden om jongeren naar de radio te laten luisteren. Als we het hebben over hoe de hedendaagse radio moet klinken, horen we namelijk een nieuw geluid van Cora Ziengs. Zij is samen met Geert-Jan Schippers begonnen aan het Groningse online radiostation Relate Radio. Dit hebben ze gedaan als zogenoemde tegenreactie op de landelijke radio, want ze zien de toekomst van de radio anders voor zich. "Je hoort nu dezelfde muziek over and over again en je moet dat Hilversumse accent hebben om er te werken”, vertelt ze.

Bij Relate Radio wordt er om die reden zoals ze het zelf noemen ‘empathisch geprogrammeerd’. Iedereen, of je nou ervaren, onervaren, man, vrouw of ertussenin bent, mag radio komen maken. “Als je heel veel verschillende mensen betrekt bij je organisatie, kun je zien hoe kleurrijk het kan zijn." De vrijheid en inclusiviteit zorgen er volgens Ziengs voor dat er ontzettend veel verschillende soorten muziek te horen zijn bij hun online zender. Volgens haar kunnen deze aspecten jongeren meer naar de radio trekken.

_{Cora Ziengs is een dj uit Groningen die inclusiviteit hoog in het vaandel heeft staan. Ze heeft samen met Geert-Jan Schippers een online radiostation vanuit poppodium Vera in Groningen.}

Een andere openlijkere manier van radio maken, is dat dan toekomstmuziek? Het verrassingselement van de radio dat Hartgers en Hentenaar noemen, is er volgens Ziengs nog te weinig: “Ik denk dat ze bij de radio meer mensen moeten laten draaien die je gewoon absoluut niet in die programma's verwacht", legt ze uit. Het lijkt haar beter om op die manier een verrassing te creëren voor de luisteraar. Ze ziet voor zich dat degene die je achter de knoppen zet iemand is die de Hilversumse radio niet kent. "Dan zet je de vier uur daarop juist weer iemand neer met heel veel verstand van de radio of van een specifiek genre. Dan zie je een contrast en blijft het verrassen.” Meerdere keren op een dag hetzelfde nummer draaien en elke dag dezelfde jocks, dat past volgens haar niet bij het verrassingselement.

Mocht je nieuwsgierig zijn naar wat je kan horen op Relate Radio, bekijk en beluister dan de show hieronder.

Als het aan haar ligt gaan we daarnaast ook naar een inclusievere manier van radio maken, maar dat ziet ze in de nabije toekomst tot haar teleurstelling nog niet gebeuren: “Ik zie eigenlijk meer het tegenovergestelde gebeuren. Juist dat iedereen zich terugtrekt in een ivoren toren en doorgaat op de traditionele voet, omdat ze hun banen anders kunnen verliezen en daardoor hun inkomsten kwijtraken.“

Ziengs is niet de enige die streeft naar meer diversiteit bij de radio. Ook buiten Groningen is diversiteit een topic, niet alleen in de radiowereld, maar ook bij de tv. In Hilversum streeft onder andere presentator Sahil Amar Aïssa naar meer diversiteit. Lees daar meer over in het onderstaande artikel van de Volkskrant.

Volgens Ziengs is dezelfde muziek en het gepraat de reden dat deze generatie niet veel meer naar de radio luistert. Als het aan haar ligt hoor je dus mensen uit alle regio's op de radio met verrassende elementen zoals het omwisselen van timeslots voor dj's. Verder zou wat haar betreft het maken van radio laagdrempeliger moeten zijn en de muziekkeuze veel vrijer. In haar ogen is dat de succesformule voor de radio in de toekomst.

Ben je benieuwd hoe Relate Radio is ontstaan en hoeveel uur radio er wordt gemaakt? Klik dan hieronder voor meer informatie.

Al met al is duidelijk geworden dat er bepaalde keuzes gemaakt kunnen worden om de jongeren betrokken te houden bij de radio in de toekomst. Zij zijn het toekomstige publiek, dus het is heel belangrijk dat dat gebeurt. Verder is het volgens Hartgers en Hentenaar mogelijk om de radio voor een deel te personaliseren, maar de kern van de radio moet de grootste focus blijven. Ten slotte is het volgens Ziengs belangrijk om de radio inclusiever te maken, de dj's meer vrijheid te geven en meer ruimte te creëren voor echte verrassingen.